Progressive Rok musiqidəki ən sirrli növlərdən biridir. Anlayanı azdır. Təbii olaraq da az sevilər. Ancaq sevənləri də bir ömür boyu imtina edə bilməz ondan. Elə isə nədir bu PR (Progressive Rok) bir çox fərqli musiqi növünün xarmanlanılıb bir araya gəlməsindən ortaya çıxmışdır. Rokla birlikdə caz, folk və klassik musiqinin qarışığıyla ortaya çıxmışdır. Bir başqa xarakteristika xüsusiyyət də təcrübilikdir. Bir qrup ya da sənətçi bir mövzunu, bir şəxsiyyəti və ya bir hadisəni ələ alıb onu öz musiqis(n)i istiqamətində dinləyənlərinə təqdim edər. Bunun nəticəsində də hər qrupun etdiyi musiqi öz adıyla xatırlanıb, digərlərindən fərqli bir mövqedə olar. Yəni musiqini dinlədiyinizdə "bu X qrupun soundu" deyə bilərsiniz.
PROGRESSIVE ROKun KÖKLƏRİ PRin toxumlarının ilk olaraq əfsanəvi qrup BEATLES tərəfindən atıldığı nəzərdə tutulur. Qrupun 1967 tarixli "Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Bant" albomu hər şeyin başlanğıcı qəbul edilir və saysız qrupu təsir edib onların bu musiqi növündə böyük bacarılar əldə etməsinin başlıca səbəbi sayılır.
Bununla birlikdə klassik PR mövzusunda ən böyük liderliyi edən qrup MOODY BLUESdir. Qrupun 1967 tarixli "Days Of Future Passed" albomu ilk sinfonik rok və anlayış albomudur. Həyatdakı bir günü izah edər. Şəfəqdə başlar və gecəni izah edən məşhur parçaları Night In White Satın ilə sona çatar. Moody Bluesin 1967 və 1973 tarixləri arasında çıxardığı 7 albom da tam bir PR mərasimidir. Bu da PRin təməlini 2 əhəmiyyətli qrup BEATLES və MOODY BLUESin atdığını göstərir.
KLASSİK PROGESSIVE ROKun DOĞUŞU 60lı illərin sonunda olduqca yeni və çox aydın olmayan bir musiqi növü olan PR ilə eyniymiş bir qrup da KING CRIMSON idi. Qrupun ilk albomları 1969 tarixli "IN THE COURT OF THE CRIMSON KING" sinfoniya, caz, R&B və hard rok növlərinin bir qarışığı olaraq dinləyənləri heyrətə salan bir şəkildə ortaya çıxdı. Qrup 1974-cü ilə qədər çıxardığı yeddi uçuq albomla dinləyənlərini olduqca nevrotik və pessimist, zaman zaman romantik bir boşluqda buraxmışdı.
PR arenasında bir başqa çox əhəmiyyətli qrup da PINK FLOYD idi. Xüsusilə Roger Watersin yazdığı inanılmaz üst səviyyə liriklerle və təcrübi musiqilərlə PINK FLOYD bu növdə tam bir inqilab yaratmışdı. 1971 tarixli " Meddle " albomları bir yüzüylə xoş, dugusal caz melodiyalarıyla insanı rahatlaşdırarkən, digər tərəfi (23 dəqiqəlik tək bir parça) Echoes ilə "Nə olur burada dedirdən?" bir ziyafət təqdim edirdi pərəstişkarlarına. Billboard siyahılarından heç cür enmək bilməyən qrupun əfsanəvi albomu "The Dark Side of The Moon", Syd Barretə adanan David Gilmourun hüznlü gitara sololarıyla bezeli bənzərsiz "Wish You Were Here" və qaranlıq, içinə qapalı amma əsla haqqı tam olaraq verilməmiş "Animals ilə Pink Floyd 1971-77 tarixləri arasında PR növünün bənzərsiz nümunələrini vermişdi.
Dövrün bir başqa super qrupu da bünyəsində Rick Wakeman, Steve Howe və Jon Anderson kimi musiqi dahiliklərini saxlayan YES idi. Qrupun başyapıtı qəbul edilən 1972 tarixli "Close To The Edge" albomu sinfonik, kompleks, mənəvi, toxunaqlı və Chris Squirenin sərt amma ritmik bas gitara tınılarıyla dolu həqiqətən bərabər tapılmaz bir albom idi. Qrupun, digər "Fraglie(1971)", "Tales From Topograghic Oceans(1973), "Relayer(1974)" və "Going Hücumçu The Ona(1977)" kimi albomları PR tutqunları üçün hər vaxt dəmirbaş siyahısında idi.
PR tarixinin ən kompleks, başa düşülməsi çətin qruplarından biri də GENESIS idi. Eyni qrupun 80lərdə etdiyi "Invisible Touch" kimi art-pop albomlar PR tutqunlarına əzab və kədər versə də mənim bəhs etdiyim GENESIS 1970-74 arası solistləri Peter Gabriel liderliyindəki qrupdur. "Tresspas(1970)"," Nursery Crime(1971)", Foxtrot(1972)", "Selling England By Pound(1973)" və "The Lamb Lies Down Broadway(1974) kimi albomlar sinfonik, üzərində çox məşğul olunmuş və insanı uçuran lirikleriyle tam bir başyapıttılar.
PR ardıcıllığının ən texniki və eyni zamanda ən şişirdilmiş qrupu Emerson,Lake and Palmer idi. Nə qədər qrupundan gələn Keith Emerson King Crimsondan gələn Grek Lake və Atomic Roosterdən gələn Carl Palmerin meydana gətirdiyi ELP olduqca cəsur, yaradıcı, dəbdəbəli və agresif tərəfləriylə dövrün ən çox səs gətirən qruplarından idi. "Tarkus(1971)", "Pictures At Exhibition(1971)", "Trilogy(1972)" və başyapıtları "Brain Salad Surgery(1973)" albomlarıyla tanınmışlar idi.
Zaman zaman PR cığırlarına girən məşhur İngilis qrup Uriah Heepidə unutmamaq lazımdır. Ken Hensleyin liderliyindəki qrup "Salisbury(1971)", "Magician's Birthday(1972)" və "Demons and Wizards(1972)" kimi hamısı gerçək bir PR nümunəs(n)i olan çox keyfiyyətli albomlar çıxarmışdı.
sahə Parsons Project də etdiyi anlayış albomlarla PRin haqqını verən qruplarından idi. Ayrıca Van Deyər Graaf Generator, Gentle Giant və Renaissance kimi ölkəmizdə çox tanınmayan qruplar da dövrün olduqca səs gətirən birlikləri idi. Ayrıca Macar qrup Omega və Almanların nəhəng qrupu Eloy da 70li illərdə PR sahəsində iz buraxan bir çox albom çıxarmışlar idi.
Mənim bu dövrdən bəhs edəcəyə(i)m son qrup həqiqətən çox sevdiyim ancaq rok dünyasında heç cür layiq olduğu müvəffəqiyyəti tuta bilməmiş İngilis qrup Camel olacaq. 1972-ci ildə Surrey İngiltərədə Andy Latimer, Peter Bardens, Doug Ferguson və Andy Ward tərəfindən qurulan Camel aradan keçən 30 ilə baxmayaraq qalan tək orjinal üzv gitarist Andy Latimer sayəsində yoluna davam edir. "Snow Goose(1975)", Moonmadness(1976)", Rain Dances(1977)" və "Stationary Traveller(1984)" kimi PR tarixinin ən müvəffəqiyyətli albomlarını çıxarmış olan Camel Andy Latimerin insanı başqa aləmlərə aparan naif flüt və gitara melodiyalarıyla, Andy Wardın müvəffəqiyyətli baraban texnikas(n)ı və keçdiyimiz Aralıq/dekabr ayında həyata vida edən Peter Bardansan özünə xas klaviatura çalışı ilə həqiqətən bu sahənin ən müvəffəqiyyətli qruplarından biriydi.
70li İLLƏRİN PROGRESSIVE HARD ROK QRUPLARI Bu kateqoriyada 3 əhəmiyyətli qrup gözə dəyir. QUEEN, RUSH və KANZAS. Bu üç qrupda klaviaturadan çox klassik heavy metal sərhədlərini məcbur edən gitara soundlarıyla və möhkəm, etina edilmiş tənzimləmələriylə növün gözdələri idilər. Ancaq qeydə dəyər bir varlıq da, bu qrupların bir neçə müvəffəqiyyətli radio hitleri xaricində PR tutqunları tərəfindən çox diqqətə alınmamaları idi. Bu da xatırlanan qrupların az lakin özlərinə həddindən artıq bağlı fanatik heyran kütlələrinə sahib olmasına səbəb oldu.
Oyduq tərəfindən fenomen olan QUEEN opera, metal, klassik və vizual elementləri çox istifadə edən və bu qarışıqlardan ibarət olan/yaranan fərqli musiqis(n)i ilə özünə bağlı bir heyran kütləsi meydana gətirmişdi. Freddie Mercury və Brian Mayın liderliyindəki qrup, başa düşülməsi çətin "QueenII(1973), fərqli ancaq sanatsal"Sheer Heart Attack(1974)", dəbdəbəli, səs gətirən "A Night At The Opera(1975)", olduqca sərt "A Day At The Races (1976)" və daha az progressive"News Of The World(1977)" kimi albomlarıyla rok tarixinin unutulmazları arasındakı yerini al/götürürdü.
Kanadanın bir nömrəli qrupu Rush isə olduqca sərt, Alex Lifesonun gitarasına və baterist Neil Peartın uçuq mahnı sözlərinə söykənən musiqiləriylə bu sahədə əhəmiyyətli bir yer tuturdu. Qrup "2112(1976)" və "Hemispheres(1978)" kimi alətlərin haqqının verildiyi "Permanent Waves(1980)" və "Moving Pictures(1981)" kimi daha dinc və balanslı albomları ilə diqqət çəkirdilər.
PR sahəsində çox əhəmiyyətli qrup çıxarmayan Amerikanın müvəffəqiyyətli nümayəndəsi Kanzas gitarist Kerry Livgren liderliyində əhəmiyyətli bacarılara imzalaymış idi. Zaman zaman çox sərt, zaman zaman da klassiyə yaxın daha dinc, naif parçalarıyla Kanzas bu sahənin xatiri sayılar qruplarından idi. "Leftoverture(1974)" və "Point Of Known Return(1977)" qrupun ən seçmə albomlarından idi.
